سرمايه‌گذاري، يکي از پرچالش‌ترين بخش هاي فعاليت‌هاي اقتصادي در جوامع بشري است. هرجا با فردي درباره فعاليت هاي اقتصادي صحبت مي‌کنيد بلافاصله از بازار سرمايه سخن به ميان مي آيد. بر آن شديم تا درباره اين موضوع با يکي از فعالان باسابقه اين حوزه صحبت کنيم. دکتر محمد جعفر حسيني شيرازي، کارآفرين برتر حوزه سلامت کشور است. با او به واسطه سال‌ها حضور مستمر در فعاليت هاي علمي و اقتصادي در بخش سلامت کشور به گفت‌وگو نشستيم و پرسش‌هايي پيرامون بازار سرمايه در حوزه فناوري سلامت طرح کرديم.
لطفا خودتان را معرفي بفرماييد.
محمد جعفر حسيني شيرازي هستم. سازنده بيش از 100 کارخانه توليد تجهيزات پزشکي، دارنده بيش از 20 نشان و مدال بين‌المللي در زمينه تجهيزات پزشکي، مديرعامل و رئيس هيأت مديره شرکت دانش بنيان نو ايده‌انديشان ماشين‌سازي حسيني، دکتراي مکانيک شاخه بيومکانيک دارم و از پانزده‌سالگي فعاليت هاي صنعتي خود را آغاز کرده ام.
حجم بازار در اين بخش چقدر است؟ و چه پيش‌بيني براي آن داريد؟
بازارهاي جهاني تجهيزات پزشکي، فرصت هاي بزرگي را در اختيار توليدکنندگان و انتخاب‌هاي دشواري را پيشروي سياست گذاران و تصميم‌سازان کلان گذاشته است. بازاري که براي موفقيت در آن هزينه‌هاي سرسام‌آوري صرف تحقيق، توسعه محصولات جديد و کاهش هزينه‌هاي توليد مي‌شود. امروزه هيچ کشوري نمي‌تواند ادعا کند که در توليد تمامي تجهيزات پزشکي مورد نياز خود، خودکفا شده است اما سياست بسياري از کشورهاي بيشتر توسعه يافته گرايش به سمت کالاهاي با فناوري و کيفيت بالاتر بوده است. با افزايش روزافزون کيفيت خدمات درماني، نياز به تجهيزات پزشکي همواره در حال افزايش بوده است. گردش مالي جهاني در اين صنعت طي 10 سال گذشته در حدود 100 ميليارد دلار افزايش يافته است و به بيش از 400 ميليارد دلار رسيده است و پيش‌بيني مي‌شود تا سال 2024 به 600 ميليارد دلار برسد.
اهميت اقتصادي اين صنعت چيست و کشورهاي بزرگ اين اقتصاد کدامند؟
اهميت اقتصادي اين صنعت در تمامي کشورهايي که قصد رقابت اقتصادي با يکديگر دارند، بسيار مشهود است. بزرگترين توليدکنندگان و مصرف‌کنندگان تجهيزات پزشکي در جهان، چهار اقتصاد بزرگ دنيا يعني آمريکا، چين، ژاپن و آلمان هستند. طبق آمار منتشرشده، چين در سال 2017، 4.65 ميليارد دلار و آلمان در سال 2015، 6.27 ميليارد يورو تجهيزات پزشکي توليد و عرضه کرده‌اند. نکته قابل توجه اين است که آلمان 6.17 ميليارد يورو از توليدات خود را به کشورهاي ديگر صادر کرده است. اين آمار نشان‌دهنده جايگاه بزرگترين توليدکنندگان تجهيزات پزشکي در اقتصاد جهاني است.
سرمايه‌گذاري در حوزه فناروي سلامت چه اهميتي دارد؟
با توجه به استراتژيک بودن اين محصولات و بازده بالاي اقتصادي ناشي از ظرفيت‌هاي گسترده اين صنعت، سرمايه‌گذاري‌هاي کلاني در آن اتفاق مي‌افتد. براي مثال، بين سال هاي 2005 تا 2016، ايالات متحده آمريکا به‌تنهايي در حدود 7.1 ميليارد دلار در صنعت تجهيزات پزشکي مکزيک سرمايه‌گذاري کرده است. اين نکته خود بيانگر اهميت بالاي سرمايه‌گذاري در اين بخش است.
مهم‌ترين سرمايه‌گذاران اين صنعت چه کساني هستند؟
بانک‌ها، موسسات مالي و اعتباري، صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري و دولت‌ها مهم‌ترين سرمايه‌گذاران اين صنعت هستند. البته اشخاص نيز به کمک بانک‌ها در اين بخش سرمايه‌گذاري‌هاي بسياري انجام داده‌اند. براي نمونه، حدود 70 درصد از سهام شرکت جانسون‌اند جانسون و بيش از 80 درصد از سهام شرکت مدترونيک در اختيار اشخاص حقوقي قرار دارد. با توجه به بررسيهاي اقتصادي که بانک‌ها روي طرحهاي حوزه سلامت انجام داده‌اند، مشخص است تاکنون بانک‌ها تمايل زيادي به سرمايه‌گذاري در اين بخش داشته‌اند. معمولا بانک ها براي پرداخت تسهيلات طرح هاي ارائه شده در اين بخش سريع‌تر اقدام ميکنند.
بازار سرمايه اين صنعت در ايران چگونه است؟
ايران با توليد 30 درصد محصولات تجهيزات پزشکي هنوز واردکننده 70 درصد اين تجهيزات است و بازار خوبي براي آينده اين حوزه در ايران وجود دارد. در کشور ما توليد تجهيزات پزشکي در اولويت قرار دارد. باتوجه به سودآوري توليد اين محصولات در داخل کشور، اشخاص بسياري به سمت توليد حرکت کرده‌اند اما جاي خالي سرمايه‌گذاران کلان و متخصص همچنان در اين بخش حس مي‌شود.
آيا آماري درباره ميزان بازده سرمايه‌گذاري در اين صنعت در جهان نسبت به صنايع ديگر وجود دارد؟
بله. طبق آمار موسسه معتبر اقتصادي آمار آمريکا معروف به «فوربس»، بيشترين بازده سرمايه‌گذاري در جهان در سال 2015 مربوط به صنعت سلامت بوده است و اين نشان‌دهنده بازار بسيار خوب اين صنعت است، هرچند که سرمايه‌گذاران از آن بي‌خبرند! البته شايد اين موضوع به ملموس نبودن اين حوزه براي سرمايه‌گذاران بازگردد. سرمايه‌گذار در صنايع غذايي بهصورت کامل از محصول توليدي اطلاع دارد اما در صنعت تجهيزات پزشکي اين مورد براي سرمايه‌گذار نسبت به صنايع ديگر نامشخص‌تر است.
در صحبت‌هايتان به بازار اين صنعت در آلمان اشاره کرديد، آيا ميتوانيد بيشتر توضيح دهيد؟
بله. کشورهايي مانند آلمان توجه خاصي به توليد تجهيزات پزشکي دارند. چراکه فناوري سلامت يکي از سودآورترين بخش هاي سرمايه گذاري در اين کشورهاست. 1200 توليدکننده تجهيزات پزشکي در آلمان در سال 2015 درآمدي بالغ بر 6.27 ميليارد يورو داشته اند. اين درآمد 9 درصد بيشتر از سال قبلش بوده است. آلمان با سهم 2.10 درصد، سومين توليدکننده تجهيزات پزشکي در جهان است. همان‌طور که ميدانيم همکاري نزديک علم و صنعت، رمز موفقيت آلمان در اين بخش است؛ اصلي که در ايران نياز به توجه بيشتري دارد.
در ايران جايگاه خاصي براي اين صنعت پيش‌بيني مي‌کنيد؟
بله. چراکه امکان تبديل ايران به قطب صنعتي توليد تجهيزات پزشکي با توجه به موقعيت خاص کشور در منطقه و جمعيت 400 ميليون نفري همسايه هايش فراهم است. ايران همچنين در مسير کريدور شرق به غرب و کريدور تجاري شمال جنوب قرار دارد و صد البته اين موضوع ميتواند به آينده اين تجارت در ايران کمک کند.
اين مهم و فرصت به وجود آمده نياز به برنامه‌ريزي و حرکت سريع‌تر دارد تا موقعيت اقتصادي مناسبي را در پي داشته باشد.
نقش فناوري هاي نوين را در حوزه سلامت چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
پيکره صنعت دانش و تکنولوژي، امروز بيش از هر زمان ديگري نيازمند تزريق فناوري هاي نوين است. صنعت بدون بهره‌گيري از فناوري‌هاي جديد در طول زمان محکوم به فناست.
استفاده از روش هاي نوين فناوري توليد تجهيزات پزشکي، اصلاح مواد اوليه با هدف زيست‌سازگاري، استفاده کمتر از مواد اوليه و اصلاح شکل و ساختار قطعات، استفاده از فضاي توليد کنترل شده‌تر و کوچک‌تر، استفاده کمتر از نيروي انساني و در نتيجه کم کردن اشتباهات کارکنان و به‌کارگيري ماشين آلات مناسب با توجه به موقعيت و فضاي توليد، از جمله مواردي هستند که بايد در دستور کار هر توليدکننده‌اي قرار گيرند.
تمامي اين پارامترها ميتواند به توليد بهتر و قيمت مناسب‌تر و ايجاد ارزش افزوده بالاتر کمک کند. گرچه ساختار قيمتگذاري در فروش تجهيزات پزشکي بايد تغيير کند تا تجارت آزاد و رشد کيفي محصول محقق شود اما استفاده از دانش و فناوري‌هاي نوين نيز ميتواند به اين بنبست و بي‌تحرکي کمک اساسي کند.
کلام پاياني شما براي تقويت بازار سلامت در کشور چيست؟
وقتي بازار سرمايه را رصد ميکنيم يا با افرادي که صاحب سرمايه‌اي هستند، صحبت ميکنيم، اولين گزينه براي سرمايه‌گذاري را مسکن عنوان ميکنند. درحالي‌که بازار سرمايه گذاري مسکن به واقع داراي بازده پاييني است. يکي از فاکتورهاي اصلي سرمايه‌گذاري در يک بخش، ميزان بازگشت سرمايه در واحد سال است. هر چند که شاخص چهار تا شش سال در بازگشت سرمايه، عددي منطقي در يک سرمايه گذاري خوب را نشان مي دهد اما برگشت سرمايه در بخش توليد تجهيزات پزشکي با شاخصي برابر با حداکثر دو تا سه سال است. اين به آن معناست که سرمايه گذاري مطمئن در اين صنعت بهتر از ديگر سرمايهگذاريهاست.
البته صنعت تجهيزات پزشکي داراي مزيت ها و قابليت هاي خاصي است که از آن جمله مي توان به نياز مستمر بازار به محصول در هر وضعيت، تضمين خريد داخلي به جهت نياز کشور، نزديکي به بازار مصرف، امکان توليد با تنوع بالا، استفاده از کمترين امکانات و به‌دست آوردن بيشترين بازده، کسب دانش فني در داخل کشور، ايجاد آرامش و امنيت در جامعه، کسب موقعيت و وجهه اجتماعي، صادرات به کشورهاي همسايه، چابکي در توليد قطعات در فضاي کم، بروز کردن امکانات کارخانه در داخل کشور بدون نياز به ورود دانش خارجي، کمک به اشتغال پايدار و در نهايت به امکان دستيابي به سود بالاتر اشاره کرد.
همچنين سرمايه گذاري پربازده در بخش بازار سلامت با کمک به اقتصاد دانش‌بنيان، گامي در جهت توسعه پايدار در کشور است.